Wyzwanie dla pamięci zbiorowej: „Pamiętnik z wileńskiego getta” Icchaka Rudaszewskiego
DOI:
https://doi.org/10.11649/abs.2018.015Słowa kluczowe:
Holocaust, pamiętniki dzieci, kultura pamięci, miejsca pamięci, konflikt pamięci, getto wileńskie, Icchak RudaszewskiAbstrakt
Tematem niniejszego artykułu jest analiza dziennika napisanego w getcie przez czternastoletniego Icchaka Rudaszewskiego (1927–1943), historia jego powstania, publikacji i zachowania dla przyszłych pokoleń, a także materiał biograficzny dotyczący postaci autora. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jakie jest i jakie mogłoby być znaczenie tego miejsca pamięci (lieu de mémoire) w kształtującej się obecnie na Litwie kulturze pamięci Holocaustu. Badania pamięci kulturowej i zbiorowej, a także miejsc pamięci, zostały oparte na koncepcjach badawczych Jana i Aleidy Assmanów oraz Pierre’a Nory. Z jednej strony, napisany przez dziecko w getcie wileńskim pamiętnik ma dla pamięci kulturowej Litwy ogromne znaczenie symboliczne, etyczne i estetyczne, wzmocnione przez silne uczucie empatii wobec autora. Z drugiej strony, tekst pamiętnika stawia wysokie wymagania badawcze wynikające z konfliktu różnych interpretacji historii II wojny światowej i narracji pamięci. Socjalistyczne i proradzieckie poglądy autora, negatywny obraz Litwinów i swoista deheroizacja społeczności getta przekształca ten tekst w „problematyczne” miejce pamięci. Powyższe wyzwania badawcze są interpretowane w artykule jako znaki, które mogą opisać stan współczesnej litewskiej narracji Holocaustu i odpowiedzieć na pytanie, czy jest ona na tyle dojrzała, by w drodze dialogu zintegrować różne warianty pamięci kulturowej.
Bibliografia
Assmann, A. (2013). Między historią a pamięcią: Antologia. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514497
Assmann, A. (2012). Auf dem Weg zu einer europäischen Gedächtniskultur. Wien: Picus Verlag.
Assmann, J. (2011). Cultural memory and early civilization. Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511996306 DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511996306
Dzikaitė, J., Eigminienė, D., Kuolys, D., & Martišiūtė-Linartienė, A. (2017). Literatūra. 8 klasė. II dalis (pp. 129–142). Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas.
Eidintas, A. (2002). Žydai, lietuviai ir Holokaustas. Vilnius: Vaga.
Fishman, D. (2017). The book smugglers: Partisans, poets, and the race to save Jewish treasures from the Nazis. Lebanon, NH: University Press of New England. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1xx9h5v
Guzenberg, I. (Ed.). (1996). Vilniaus getas: Kalinių sąrašai (Vol. 1). Vilnius: Lietuvos valstybinis žydų muziejus.
Halbwachs, M. (1992). On collective memory. Chicago, IL: The University of Chicago Press.
Himka, J.-P., & Michlic, J. B. (2013). Introduction. In J.-P. Himka & J. B. Michlic (Eds.), Bringing the dark past to light: The reception of the Holocaust in postcommunist Europe (pp. 1–24). Lincoln: University of Nebraska Press. https://doi.org/10.2307/j.ctt1ddr8vf.5 DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1ddr8vf.5
Ivaškevičius, M. (2016, August 24). Aš – ne žydas. Retrieved September 2, 2018, from https://www.delfi.lt/news/ringas/lit/m-ivaskevicius-as-ne-zydas.d?id=72107298
Ivaškevičius, M. (2017, February 20). Apie žydus ir vieną svajonę. Retrieved September 2, 2018, from https://www.delfi.lt/news/ringas/lit/m-ivaskevicius-apie-zydus-ir-viena-svajone.d?id=73758568
Jakulytė-Vasil, M. (2016). Jewish motifs in the museums and exhibitions of Lithuania. IEhupets′, 26, 289–298.
Jung, C. G., & Kerenyi, K. (1973). Essays on a science of mythology. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Katz, D. (2004). Lithuanian Jewish culture. Vilnius: Baltos lankos.
Kurz, I., Kowalska-Leder, J., Szpakowska, M., & Dobrosielski, P. (Eds.). (2017). Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Kvietkauskas, M. (2018). “Tikiu, kad viskas turi būti užrašyta”: Vilniaus geto berniuko liudijimas. In I. Rudashevski. Vilniaus geto dienoraštis / Togbukh fun Vilner geto. Vilnius: Lietuvos žydų (litvakų) bendruomenė.
Maliukevičius, N. (2015). The roots of Putin’s media offensive in the Baltic states: Learning lessons in counterstrategies. In K. Redłowska (Ed.), Baltic visions: European cooperation, regional stability (pp. 32–43). Warsaw: Foundation Institute for Eastern Studies.
Nikžentaitis, A. (2013). Atminties ir istorijos politika Lietuvoje. In A. Nikžentaitis (Ed.), Atminties daugiasluoksniškumas: Miestas, valstybė, regionas (pp. 517–538). Vilnius: LII leidykla.
Nora, P., & Kritzman, L. D. (1997). Realms of memory: Rethinking the French past: Vol. 1. Conflicts and divisions. New York, NY: Columbia University Press.
Rudashevski, I. (1953). Togbukh fun Vilner geto. Di Goldene Keyt, 15, 18–78.
Rudashevski, I. (2018). Vilniaus geto dienoraštis / Togbukh fun Vilner geto] (M. Kvietkauskas, Ed. & Trans.). Vilnius: Lietuvos žydų (litvakų) bendruomenė.
Rudashevski, Y (1968). Yomano shel na‘ar mi-Vị lna: Yuni 1941–April 1943 (A. Yavin, Trans.). Tel Aviv: ha-Kị buts ha-me’uhạ d.
Rudashevski, Y. (1973). The diary of the Vilna ghetto (P. Matenko, Trans.). Tel Aviv: Ghetto Fighters’ House.
Rudashevski, Y. (2016). Entre les murs du ghetto de Wilno 1941–1943 (B. Baum, Trans.). Paris: Éditions de l’Antilope.
Sedova J., & Rozina, J. (2012). Buvusio Vilniaus žydų realinės gimnazijos jidiš k. mokinio Icchoko Rudaševskio byla. Valstybinis Vilniaus Gaono žydų muziejus (Vilniaus F. VŽM 8358).
Shner, T., & Matenko, P. (1973). Introduction. In Y. Rudashevski, The diary of the Vilna ghetto. Tel Aviv: Ghetto Fighters’ House.
Sužiedėlis, S., & Liekis, Š. (2013). Conflicting memories: The reception of the Holocaust in Lithuania. In J.-P. Himka & J. B. Michlic (Eds.), Bringing the dark past to light: The reception of the Holocaust in postcommunist Europe (pp. 319–351). Lincoln: University of Nebraska Press. https://doi.org/10.2307/j.ctt1ddr8vf.16 DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1ddr8vf.16
Tauber, J. (2004). Coming to terms with a difficult past. In A. Nikžentaitis, S. Schreiner, & D. Staliūnas (Eds.), The vanished world of Lithuanian Jews (pp. 297–305). Amsterdam: Rodopi. DOI: https://doi.org/10.1163/9789401200905_018
Vice, S. (2004). Children writing the Holocaust. New York, NY: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9780230505896 DOI: https://doi.org/10.1057/9780230505896
Voloshin, S. (1973). “Appendix C”. In Y. Rudashevski, The diary of the Vilna Ghetto (P. Matenko, Trans.) (pp. 147–149). Tel Aviv: Ghetto Fighters’ House.
Zapruder, A. (2015). Salvaged pages: Young writers’ diaries of the Holocaust. New Haven, CT: Yale University Press.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Mindaugas Kvietkauskas
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution 3.0 Unported License.
